C. Engelli Hakları

“Engellilerin Haklarına Dair Sözleşme ve İhtiyari Protokolü (A/RES/61/106) 13 Aralık 2006 tarihinde New York’taki Birleşmiş Milletler Genel Merkezi’nde kabul edilmiş ve 30 Mart 2007 tarihinde imzaya açılmıştır. Sözleşme’yi imzalayan 82 kişi, İhtiyari Protokol’ü imzalayan 44 kişi ve Sözleşme’nin 1 onayı bulunmaktadır. Bu sayı, bir Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin tarihte en yüksek imzacıya ulaşan açılış günüdür. 21. yüzyılın ilk kapsamlı insan hakları sözleşmesi ve bölgesel entegrasyon kuruluşlarının imzasına açılan ilk insan hakları sözleşmesidir. Sözleşme, 3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Sözleşme, Birleşmiş Milletler’in engellilere yönelik tutum ve yaklaşımları değiştirmek için on yıllardır olan çalışmaları sürdürmektedir. Sözleşme, engellileri hayırseverlik, tıbbi tedavi ve sosyal korumanın “nesneleri” olarak görmekten, engeli olan bireyleri hakları olan, bu hakları talep edebilecek ve yaşamları için kararlar alabilecek, özgür ve bilinçli rızalarının yanı sıra toplumun aktif üyeleri olmaları yönünde kararlar alabilecek “vatandaşlar” olarak gören yeni bir boyut kazandırır.

Sözleşme, açık, sosyal gelişme boyutu olan bir insan hakları belgesi olarak tasarlanmıştır. Engeli olan bireylerin geniş kategorizasyonunu kabul eder ve her türden engeli olan bireylerin, tüm insan haklarından ve temel özgürlüklerden yararlanması gerektiğini bir kez daha teyit eder. Her türden hakların, engelliler için nasıl uygulanması gerektiğini açıklığa kavuşturup nitelendirir ve engeli olan bireylerin haklarını etkin bir şekilde kullanabilmeleri için uyarlamaların yapılması gereken alanları, bireylerin haklarının ihlal edildiği ve korunmasının güçlendirilmesi gereken alanları belirlemektedir.

Sözleşme, 2002’den 2006’ya kadar bir Genel Kurul’un Geçici Komitesinin sekiz oturumu sırasında görüşüldü ve bu da onu en hızlı müzakere edilen insan hakları anlaşması haline getirdi.”

(Birleşmiş Milletler, 2021)

         Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi nedir? (CRPD)? (Sightsavers, 2020)